In het onmetelijke buitengebied van Down Under is de Kelpie de meest gangbare hond. In Nederland kom je de uiterst vriendelijke hond steeds vaker in het wild tegen. Bied je deze drijver de beweging die hij nodig heeft, dan heb je er een fantastische mate (maatje) aan. Wordt hem dit ontzegd, dan drijft hij jóu tot wanhoop.
Herkomst en geschiedenis
De historie van de Kelpie (FCI groep 1 herdershonden en veedrijvers nummer 293 sectie 1) is uitgebreid gedocumenteerd. Zijn voorouders zijn Britse herdershonden: English North Country Collies van het Rutherford type om precies te zijn. Het is opmerkelijk dat de honden die aan de basis van het ras stonden niet in handen waren van schapenhouders, maar van respectabele landeigenaars. Zoals Gilbert S. Elliot en William Allen die verwanten in Engeland en Schotland hadden. Omstreeks 1865 -1870 importeerden de twee vrienden kortharige black and tan collies met rechtopstaande oren. In een nest wat vlak na de aankomst van de honden in Australië geboren werd, zaten black and tan pups en een rode die leek op een fox (vos). Vanuit Victoria, de kleinste staat van het kleinste continent, kwam een teefje met de naam Kelpie. Kelpie (het Keltisch woord voor waterbron) werd gedekt door een van die pups. Eén van deze spruiten leek zoveel op haar moeder dat zij naar haar werd vernoemd. We lichten het doopceel van Kelpie, een teef die de bron van het ras is en voor de helft verantwoordelijk voor de rasnaam: Australian Kelpie. In 1872 werd de eenjarige Kelpie ingeschreven voor de eerste Sheep Dog Trail. Nadat zij deze wedstrijd met gemak won, waren pups van haar zeer in trek. Deze pups werden Kelpies genoemd. Zo ontstond geleidelijk aan de rasnaam Kelpie. De Australian Kelpie is de stamboomvariant van het ras dat door de FCI erkend is. De Australian Kelpie onderscheidt zich van de originele working dog doordat de eerste een minder grote werkdrift heeft. De Australian Kelpie is daardoor als huishond te houden, hoewel ook voor deze actieveling gepaste uitlaatkleppen voor de werklust moeten worden geboden.
Karakter
De lenige Australian Kelpie verdient terecht de predicaten: extreem alert, hoogbegaafd, ijverig, onuitputtelijk energiek, attent - net als de Australiërs is de hond overdreven behulpzaam. Hij is loyaal aan zijn drover (begeleider en veedrijver) en heeft plichtsbesef. De no nonsense hond wordt geprezen om zijn onvermoeibaarheid en zijn natuurlijk instinct voor het hoeden. In Australië voornamelijk schapen en vleeskoeien van het ras Black Angus. In het werelddeel dat hier vooral bekend werd door Skippy the Bush Kangaroo en Crocodile Dundee is hij, zowel in het open lege land als in de paddock (omheinde wei) onmisbaar bij het hoeden en drijven van vee. De hond heeft een zachte volgzame aard. Toch zijn Kelpies absoluut geen softies. In Australië worden ze als goed gereedschap gezien, waar je fatsoenlijk voor zorgt en respectvol mee omgaat, maar niet al te zachtzinnig. Volgens onze maatstaffen zouden we dat hardhandig noemen. De beste prestaties levert de bikkel bij een rechtvaardige baas die duidelijk en kort aangeeft wat hij van ´m verlangt. Je moet met steekhoudende argumenten komen om de betweter die zijn vak als geen ander verstaat, te overtuigen als jij aangeeft dat hij naar links moet, terwijl hij rechtsaf wil. De Kelpie is extremer dan de Border Collie. Hij is een perfectionist met prestatiedrang en faalangst. Als hij jou, door wederzijds onbegrip, niet kan pleasen, vertikt hij het om een opdracht uit te voeren. Liever een weigering dan een mislukking op zijn conto.
Sociaal gedrag
De Australian Kelpie is
vooral aardig. Mens- en diervriendelijk. Bang uitgevallen is hij niet. In de outback (buitengebied) is het van
levensbelang dat hij niet in een slangenkuil verzeild raakt. De strijd
aanbinden met inheemse diersoorten zoals kangoeroes (kortweg roo genoemd) en dingo´s zou
levensgevaarlijk zijn. Bovendien mogen ze niet achter wild aangaan (denk aan de
aanhoudende konijnenplaag aldaar), omdat ze door succesvol jagen de smaak te
pakken zouden krijgen, wat weer zou aanzetten tot ongehoorzaam gedrag. Ginder
krijgen de werkende honden daarom voornamelijk brokken als voer. Vers vlees
(restanten als orgaanvlees en hersenen) voeren of een bikkie (biskwietje/koekje) als beloning geven is eerder
uitzondering dan regel.
Je kunt de Australian
Kelpie als enige hond houden (door hun zelfstandige aard hebben ze geen
problemen met alleen blijven) of met meerdere. Net als de Australiërs is hun
hond bijzonder gastvrij. De leader of the
pack verlangt niet meer dan dat nieuwkomers onderaan de ladder beginnen.
Een fair verzoek.
De levenstijl en de inrichting van de woning van down to earth Aussies is sober. Ze leven vooral buiten, net als hun honden. Hun enige rijkdom en het al-ler-belangrijkst in hun leven is de barbie (barbecue). Wil je iemand zo mad as a cut snake (boos of gek) krijgen, dan moet je vooral hun grenzeloos vertrouwen misbruiken. Waar een Australian Kelpie in zijn oorspronkelijk habitat genoegen neemt met een schaduwrijke plek onder een ute (pick-uptruck) of een door termieten uitgeholde boomstronk als nachthok, ligt hij bij ons opgekruld naast de baas op de bank en is zijn slaapplek bij voorkeur naast je bed. De Australian Kelpie is geen waker dus telkens in je slaap opgeschrikt worden, is er niet bij. Bij onraad zal hij wel aanslaan. Tijdens bedrijvige bezigheden excelleert hij in blafgraag gedrag. Een aandachtspuntje om niet de vrije loop te laten. Er wordt gezegd dat de Australian Kelpie zich meestal richt op één persoon. In Australië wordt er veelvuldig aan leentjebuur gedaan.
Opvoeding en beweging
Australiërs korten graag woorden af en ze zijn onovertroffen in het voortdurend bedenken van nieuwe woorden. Zo geven ze de honden gebruiksnamen zoals Brown voor een bruine hond, Red voor een rooie, Fox voor het evenbeeld van een vos en Runty voor kleintje. De terminologie voor commando’s is al net zo beknopt: Lay down, (af) walk on (via een rechte lijn vooruit), come by (met de klok mee) en away (tegen de klok in). Een goed verstaander zoals de Australian Kelpie heeft slechts een half woord nodig.
Australian Kelpies bezitten de capaciteit om zichzelf dingen aan te leren. Bijvoorbeeld door afkijken bij andere honden. Hij laat zich gewillig trainen. Drijven zit in zijn genen. Het is omdat je geen burgerlijk ongehoorzame baas wilt zijn, maar anders zou je bij het uitlaten halsband en lijn achterwege kunnen laten. De trouwe Australian Kelpie kan zijn eigen weg gaan, maar is net een boemerang: hij keert altijd bij je terug.
In ons koninkrijk zul je een beetje buitenlandse werkomstandigheden moeten nabootsen om de Australian Kelpie (mentaal en fysiek) actief en tevreden te houden. Geëigende activiteiten voor een hond die, getraind, moeiteloos 50 km per dag kan afleggen, zijn: saampjes joggen, rennen met andere honden, speuren, Treibballen, flyballen, aan behendigheid doen. Met creatief schapen drijven doe je hem het grootste plezier. Het is machtig mooi om te zien hoe zijn blik verandert als hij aan het werk is; zijn scherpe vurige ogen zien alles. Langs de fiets lopen behoort tot de mogelijkheden, al zal hij eerder achterop springen dan langszij gaan. In Australië vervoeren veedrijvers de honden namelijk per paard, ute of quad naar de kuddes.
Bewegingen horen stevig, soepel en zonder moeite te verlopen. Tijdens het draven, komen de poten op de grond dichter bij elkaar naarmate de snelheid toeneemt. Het lijf heeft het vermogen om van het ene op het andere moment in sprint over te gaan, plotselinge wendingen te maken, om te sluipen of onopvallende bewegingen te maken die het werk vraagt. In rust staat het onderstel van de hond in een vierkant en hangt zijn staart in een lichte kromming. Tijdens beweging of opwinding kan de staart verrijzen, maar nooit geheel verticaal.
Is de workaholic aan zijn trekken gekomen dan zal hij thuis uitrusten. Hobby’s naast zijn werk gunt hij zich niet. Hoogstens zal hij beeldig als een sfinx op de grond liggen. Want in een werkzaam leven ligt hij tijdens werkeloze periodes en korte pauzes aan de ketting om energie te sparen voor als hij weer aan de gang moet.
Gezondheid en verzorging
De Australian Kelpie is
praktisch vrij van erfelijke ziekten. Fokdieren worden logischerwijs preventief
onderzocht op heupdysplasie (HD) en op de aanwezigheid van erfelijke
oogafwijkingen. Op de verenigingssite wordt melding gemaakt van Postnatal cerebellar abiotrophy. Een
aandoening waarbij cellen in het cerebellum (het gedeelte van de hersenen wat
de controle en coördinatie van de beweging reguleert) normaal zijn bij de
geboorte, maar gaan degenereren op variabele tijd daarna. De klinische tekenen
van een cerebellare disfunctie bij lijdende honden kan inhouden dat er een gebrek
aan balans te zien is, een wijde stand van de poten (voeten staan ver uit
elkaar), stijve of hoog stappende gang, ogenschijnlijk gebrek aan bewust zijn
waar de voeten moeten staan (staan of lopen op de knoken van de voeten), en
hoofd en lichaamsbevingen. Lijdende honden hebben een normale mentale
alertheid, maar kunnen op een gegeven moment niet meer in staat zijn om trappen
te lopen of te staan zonder hulp. Als ook andere delen van de hersenen
aangetast worden, bestaat de kans dat er gedragsveranderingen gaan plaatsvinden
zoals onzindelijkheid, agressie, verwardheid, blindheid en aanvallen.
De hond is best hard voor zichzelf. Hij is gefokt voor Australische klimatologische extremen (droge en natte seizoenen, en milde of hete temperaturen. Doordat de Australian Kelpie intussen over de hele aardkloot is verzonden, weten we dat hij zich aan de meest uiteenlopende omstandigheden kan aanpassen, zelfs graden onder nul.
De Australian Kelpie heeft een dubbele vacht met flink wat haren. Zijn dek bestaat uit een harde weerbestendige bovenvacht voorzien van een dichte kortharige voering. De nekharen zijn iets langer en dikker, alsof de hond een bontje draagt. Af en toe borstelen volstaat, de hond mag er ruig uitzien. De verkrijgbare kleuren zijn: zwart (black or barb), zwart met bruin (black and tan), rood (red or fox), rood en bruin (red and tan), chocolade (chocolate), rookblauw (blue smoke) en reebruin (fawn).